VKS cần chuyển thành viện công tố
Thu gọn đầu mối cơ quan điều tra là chủ trương cải cách tư pháp mà Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị đã đề ra. Vấn đề là thu gọn như thế nào?
Nếu “gom” về một mối như một số ý kiến thì chắc chắn cơ quan điều tra sẽ phải tách khỏi Bộ Công an và Bộ Quốc phòng; các điều tra viên cũng không còn mang quan hàm, quân hiệu nữa mà họ sẽ trở thành công chức như kiểm sát viên và thẩm phán; hoạt động điều tra “trinh sát” với điều tra theo trình tự tố tụng sẽ bị chia cắt.
Hiện cơ quan điều tra hình sự ở nước ta được tổ chức như sau: Trong công an nhân dân có cơ quan cảnh sát điều tra (CSĐT – cấp bộ, cấp tỉnh, cấp huyện), cơ quan an ninh điều tra (ANĐT – cấp bộ, cấp tỉnh).
Trong quân đội, cơ quan điều tra hình sự Bộ Quốc phòng; cơ quan điều tra hình sự quân khu và tương đương; cơ quan điều tra hình sự khu vực; cơ quan ANĐT Bộ Quốc phòng; cơ quan ANĐT quân khu và tương đương.
Ở VKS có cơ quan điều tra VKSND Tối cao; cơ quan điều tra VKS Quân sự Trung ương.
Riêng Cơ quan CSĐT ở Bộ Công an và ở tỉnh được tổ chức thành các đơn vị khác nhau như: Cơ quan CSĐT các tội phạm về kinh tế; các tội phạm về chức vụ; các tội phạm về trật tự-xã hội, các tội phạm về ma túy, các tội phạm về môi trường, các tội phạm về tham nhũng và Văn phòng Cơ quan CSĐT.
Cơ quan điều tra hình sự hiện rất nhiều nhưng không được tổ chức thành hệ thống, không có sự gắn kết giữa cơ quan điều tra này với cơ quan điều tra khác, giữa cấp trên với cấp dưới; hoạt động của các cơ quan điều tra chịu sự chỉ đạo mang tính chất hành chính của cơ quan “chủ quản”; chất lượng điều tra còn hạn chế, nhiều trường hợp phải điều tra bổ sung hoặc điều tra lại…
Dù còn nhược điểm nhưng với tình hình tội phạm phức tạp như hiện nay mà tổ chức cơ quan điều tra tách khỏi Bộ Quốc phòng và Bộ Công an như một số ý kiến thì chắc chắn hoạt động sẽ kém hiệu quả hơn. Chưa kể các vụ án xâm phạm an ninh quốc gia còn phải phụ thuộc nhiều vào hoạt động của cơ quan an ninh của Bộ Quốc phòng và Bộ Công an. Và khi chúng ta còn hệ thống tòa án quân sự bên cạnh TAND; VKS quân sự bên cạnh VKSND thì cơ quan điều tra không thể là một.
Tuy nhiên, cũng nên thu gọn đầu mối cơ quan điều tra theo hướng: Trong công an chỉ tổ chức một cơ quan điều tra gồm cả cảnh sát và an ninh; vẫn giữ mô hình tổ chức theo ba cấp như hiện nay nhưng cơ quan điều tra Bộ Công an cần tổ chức gọn hơn và chỉ làm nhiệm vụ hướng dẫn, chỉ huy cơ quan điều tra cấp tỉnh và cấp huyện, hạn chế tới mức thấp nhất việc trực tiếp điều tra. Việc phân công nhiệm vụ điều tra các vụ án hình sự thường hay vụ án xâm phạm an ninh quốc gia do cơ quan điều tra công an nhân dân chịu trách nhiệm.
Trong quân đội nhân dân, chỉ tổ chức cơ quan điều tra hình sự quốc phòng theo ba cấp như hiện nay. Việc phân công nhiệm vụ điều tra các vụ án hình sự thường hay vụ án xâm phạm an ninh quốc gia sẽ do cơ quan điều tra hình sự quốc phòng chịu trách nhiệm.
Hoạt động điều tra của điều tra viên đặt dưới sự kiểm sát chặt chẽ của công tố viên được phân công kiểm sát điều tra. Muốn vậy, VKS cần chuyển thành viện công tố và chỉ thực hiện chức năng công tố, không đảm nhiệm chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp và điều tra các tội xâm phạm hoạt động tư pháp nữa. Có như vậy thì kiểm sát viên mới có thể kiểm sát được hoạt động điều tra và chịu trách nhiệm về việc truy tố một công dân ra tòa.
Đinh Văn Quế
Theo: Tạp chí Pháp luật TP.HCM online
