Khoản 3 Điều 111 của Luật BHXH quy định: “Tổ chức bảo hiểm xã hội có trách nhiệm cấp sổ bảo hiểm xã hội trong thời hạn ba mươi ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ đối với người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm thất nghiệp; hai mươi ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ của người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện; trường hợp không cấp thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do”.
Điều 15 của Luật BHXH quy định: “Người lao động có các quyền sau đây:
1. Được cấp sổ bảo hiểm xã hội;
2. Nhận sổ bảo hiểm xã hội khi không còn làm việc”.
Khoản 3 Điều 47 BLLĐ 2012 quy định trách nhiệm của NSDLĐ khi chấm dứt HĐLĐ như sau: “Người sử dụng lao động có trách nhiệm hoàn thành thủ tục xác nhận và trả lại sổ bảo hiểm xã hội và những giấy tờ khác mà người sử dụng lao động đã giữ lại của người lao động”.
Như vậy, quyền của NLĐ khi tham gia quan hệ lao động là được cấp sổ BHXH, nếu NLĐ thuộc đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc. Việc cấp sổ BHXH là nghĩa vụ của cơ quan BHXH, nhưng NSDLĐ có trách nhiệm lập hồ sơ, thực hiện các thủ tục để cơ quan BHXH cấp sổ BHXH. Khi NLĐ nghỉ việc, NSDLĐ có trách nhiệm trả sổ BHXH cho NLĐ. Do đó, khi NLĐ khởi kiện đòi NSDLĐ trả sổ BHXH thì Tòa án thụ lý giải quyết, vì đây là loại việc tranh chấp phát sinh trong quan hệ lao động.
